Het Brabantse dorp Oisterwijk
  en Operatie Market Garden

Fliegerhorst Gilze-Rijen, deel II

      Vliegveld in oorlogstijd

                                     Rondom het vliegveld

 

Kamp Prinsenbosch;

 

Al in het eerste jaar van de oorlog begonnen de Duitsers in te zien dat het op de vliegbasis gevaarlijk was voor het personeel door aanvallen van de Engelse luchtmacht. Daarom zochten ze een locatie om legerings gebouwen neer te zetten. Men vond een geschikte locatie aan de weg van Gilze naar het dorp Chaam. Het bos, plaatselijk bekend als het Prinsenbosch en gelegen aan de nieuwe Maastrichtsebaan, werd hiervoor gevorderd. Tegen de bosrand en in het bos verrezen legeringsgebouwen. In het voorjaar van 1941 werd met de bouw gestart. Het doel van het complex was dat de verzorgende sector van de basis, zoals keukens, administratie, voedselopslag, medische verzorging, slaapgelegenheden en ontspanning voor militairen kilometers van het vliegveld verwijderd zouden zijn. Vanaf het dorp Gilze werden elektriciteitskabels en waterleidingen aangelegd. De gebouwen werden opgezet in de vorm van boerderijen met muren van 60 cm dik en vloeren van 15 cm gewapend beton. Voor de vensters kwamen stalen luiken. Het complex werd omsloten met een hekwerk met bewakingsposten met honden. Er waren twee uitgangen, één aan de Chaamseweg en één aan de Hoogstraat. Het complex kreeg de naam Kamp Prinsenbosch. Het was een goed en stevig gebouwd complex en had vanuit de lucht gezien de vorm van een boerendorp. Tijdens de oorlog is het kamp daarom ook nooit aangevallen door vliegtuigen. De aanvallers van het vliegveld concentreerde zich voornamelijk op de luchtafweer en misschien is Kamp Prinsenbosch hierdoor nooit aangevallen geweest. Het kamp is tot 1993 als onderkomen van de vliegbasis in gebruik geweest en heeft heden ten dage een andere bestemming gekregen.

 

‘Der Fliegende Hollander’;

 

Om het vervoer van mensen van en naar het vliegveld beter te organiseren werd door de Duitsers in 1942 een kleine spoorlijn aangelegd. De liep vanuit Kamp Prinsenbosch via de Chaamseweg naar ingang Bavelsepoort en kreeg eerst de naam ‘Der Fliegende Hollander’ en later ‘Elias’. De machinist van de trein was een burger en door sabotage of door andere oorzaken ontspoorde het treintje nogal eens, wat natuurlijk voor de Duitsers niet gewenst was. Er werd dan ook met zware straffen gedreigd mochten de saboteurs gepakt worden.  Midden op het vliegveld, waar ooit vliegveld Molenheide lag, werd de eindhalte gesitueerd. Daar was ook het eindpunt van een andere spoorlijn, die vanuit Rijen was aangelegd.

 

Duitse pret in 1942; Duitse officieren en manschappen beleven dolle pret op het spoorlijntje van Gilze-Rijen naar Kamp Prinsenbosch. vooral met de WC: Winston Churchill!

Schijnvliegveld;

 

Zoals op vele andere plaatsen waar de Duitsers een vliegveld hadden ze ook in de omgeving van Fliegerhorst Gilze-Rijen een schijnvliegveld. Op een paar kilometer afstand van Gilze-Rijen, aan de spoorbaan van Tilburg naar Turnhout (Belgie) genaamd De Kiek, werd een schijnvliegveld aangelegd. De Duitsers noemden dit schijnvliegveld SF 37 Kamerun (SF= Scheinflugplatz). Het veld had de vorm van een echt vliegveld met startbanen, rolbanen, verlichting en houten namaak vliegtuigen die mechanisch werden voortbewogen. Er werd een versterkte bunker gebouwd voor de bediening en een schuilonderkomen voor het bewakingspersoneel. Het schijnvliegveld was van grote waarde voor de Duitsers. Bij gevaar van Geallieerde bombardementen op Fliegerhorst Gilze-Rijen was het vliegveld in duisternis gehuld en was er op het schijnvliegveld volop activiteit. Het terrein werd verlicht en er werden lichtkogels afgevuurd terwijl er namaak vliegtuigen over de rolbaan reden. Hierdoor werd er regelmatig een bomlading op het verkeerde vliegveld gelost. Zoals op 7 Augustus 1940 bijvoorbeeld, waarbij 8 brisantbommen en 20 brandbommen op Kamerun afgeworpen werden. Maar ook op 20 Oktober 1943, tijdens een aanval van de Amerikanen. Na de oorlog is het vliegveld nog in gebruik gebleven als luisterpost voor overkomende vliegtuigen. Tegenwoordig is het een defensieterrein. Van schijnvliegveld ‘kamerun’ is tegenwoordig niet veel meer terug te vinden dan een Duitse bunker, wat restanten van gebouwtjes en een levensgroot stalen model van een Duitse jager.

 

 

 

 

 

 

 

 

Het monument voor Kamp Bisam in Strijbeek werd onthult in 2007
Freya radar antenne
Y-Peiler
Würzburg Riese radar antenne in Douvres-la-Délivrande, Normandie.
Een deel van het Duitse ‘Himmelbett’-systeem.

‘Funkstelle Bisam’, Kamp Bisam;

 

Dit kamp werd in het voorjaar van 1943 gebouwd. In de tweede helft van maart 1943 kwam een groot aantal vrachtauto’s de Goudbergseweg in Strijbeek ingereden, pal aan de grens met België. Zij voerden een ontzagwekkende hoeveelheid bouwmaterialen aan. Deze bouwmaterialen waren nodig voor de aanleg van het kamp. Alle weilanden tegenover de Goudbergseweg werden in beslag genomen en er werd een manshoge prikkeldraadversperring geplaatst. Hierna is men gestart met de bouw van barakken. Er verrees een kantoortje, een wachtlokaal, een kantine met keuken en een grote slaapbarak. Het kantoortje werd het domein van Oberfeldwebel Sabottka, ook wel de ‘Spies’ genoemd. Hij stond bekend om zijn wrede en ongemanierde optreden, vooral naar de bewoners van Strijbeek toe. Zij moesten mee helpen bij de bouw van het kamp en later moesten zij ook werkzaamheden in het kamp zelf uitvoeren. Tevens moesten de omwonenden helpen bij de aanleg van de twee radarinstallaties (Würzburg-Riese). Deze installaties draaiden op kolossale betonnen constructies. Het waren zware werkzaamheden in vaak erbarmelijke omstandigheden. De bewaking was er zeer streng en al in de omgeving aanwezig zijn zonder een geldige reden was aanleiding om opgepakt te worden en naar Duitsland gedeporteerd te worden. Kamp Bisam was groots opgezet en kreeg een oppervlakte van 47 hectaren. Het was een vooruitgeschoven radar en radarpeil station dat bij vliegveld Gilze Rijen hoorde.

 

Op Kamp Bisam bevond zich de Duitse eenheid II/13. Mittlere Flugmelde-Leit Kompanie/LN-Rgt 223. Het kamp was een categorie 2 station, waarvan de standaarduitrusting bestond uit 1-2 Freya’s- rechthoekige antennes met een bereik van 200 kilometer, 2 Wurzburg-Riesen parabolische antennes, 2 Y-lijnen/peilers, 1 radiobaken, 1 lichtbaken en een radiozender. Vanaf het noorden tot aan het zuiden hadden de Duitsers een keten van dit soort radarposten opgesteld, Dit ‘Himmelbett’-systeem strekte zich uit van Denemarken via Noordwest-Duitsland, Nederland, België en Frankrijk tot aan de Zwitserse grens. Kamp Bisam had een directe telefoonverbinding met het vliegveld. Er werden twee radarantennes geplaatst met een doorsnede van 7,5 meter. Dit waren de zogenaamde ‘Würzburg-Riese’ holle antenne spiegels, die vliegtuigen tot op een afstand van ongeveer 70 kilometer konden peilen. Vele verschillende afluisterantennes werden geplaatst en waar 24 uur per dag mensen hun werk deden. Door deze post was het mogelijk om over een groot gebied vliegtuigen op te sporen. Het kamp lag ook op de route die de geallieerde bommenwerper formaties gebruikten op weg naar Duitsland. Door dit waarschuwingssysteem was het vliegveld ook snel op de hoogte als er een aanval op handde was. Zodra kamp Bisam geallieerde vliegtuigen op het scherm had, stegen vanaf Gilze-Rijen nachtjagers op om ze te onderscheppen. Dit werkte goed zolang de ondergrondse de telefoonkabels naar de vliegbasis maar niet saboteerde. Dit gebeurde in de begintijd echter heel vaak en om de kilometerslange telefoonlijn te bewaken werden burgers verplicht ingezet. Op straffe van deportatie naar Duitsland werden deze burgers gedwongen mee te werken. Door deze maatregel nam de sabotage van de kabels af om zo landgenoten, die gedwongen waren de lijn te bewaken, niet in moeilijkheden te brengen. Kamp Bisam is vaak door de geallieerden aangevallen met soms tot zo’n groot succes dat het weken was uitgeschakeld. Aan het einde van de oorlog was Kamp Bisam dan ook veranderd in een totale ruïne. Van Kamp Bisam is heden ten dage niets meer terug te vinden en word het terrein gebruikt als landbouwgrond. Een monument ter herinnering aan Kamp Bissam is te vinden aan de Kilometerbaan op de Strijbeekse Heide, op de hoek van het bos aan de kant van Strijbeek.

Een aantal foto’s van houten namaakvliegtuigen die geplaatst werden op Duitse schijnvliegvelden.
Rijen
Breda
Dorst
Molenschot
Bavel
Ulvenhout
Strijbeek
Chaam
België
Gilze
Vijfhuizen
Brakel
Riel
Hulten
Goirle
Moergestel
Oisterwijk
Tilburg
1
2
3
3
3
4
4
6
8
9
10
12
13
Alphen
Kaatsheuvel
Loon op Zand
Dongen
Oosterhout
Wilhelminacanal
markcanal
5
7
11
OVERVIEW
Fliegerhorst Gilze-Rijen, part II